Czym jest alergia?

Szacuje się, że już nawet co 3 osoba na świecie ma alergię. Czym jest alergia i jakie są podstawowe sposoby jej diagnozowania? Odpowiadamy.

Co to jest alergia

Alergia to nieprawidłowa, nabyta reakcja układu immunologicznego na substancje, zwane alergenami, które powinny być mu obojętne. Organizm alergika wytwarza przeciwciała, bo traktuje te nieszkodliwe czynniki jak wroga i podejmuje z nimi walkę. W organizmie drastycznie wzrasta poziom histaminy, produkowanej przez komórki tuczne i pojawia się stan zapalny.

Przyczyny alergii

Nie umiemy do końca określić, jakie czynniki decydują o tym, że ktoś ma alergię. Wskazanie jednej przyczyny jest niemożliwe, wyraźnie jednak można zauważyć pewne prawidłowości, związane z występowaniem alergii.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia alergii:

Czynniki genetyczne

Osoby z rodzin obciążonych alergią są bardziej zagrożone zachorowaniem na nią. Ryzyko wystąpienia alergii u dziecka, którego jeden z rodziców ma alergię wynosi 30%, dwoje rodziców to już ryzyko w granicach 70%. Dziedziczy się skłonność do alergii co nie oznacza, że dziecko będzie miało ten sam rodzaj alergii, co rodzice.

Czynniki środowiskowe

Większość alergii pojawia się już na wczesnym etapie życia, gdy układ immunologiczny dopiero się kształtuje. Szczególnie dotyczy to alergii pokarmowych. Karmienie piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii u dziecka, dlatego eksperci zalecają wyłączne karmienie mlekiem mamy do 6. miesiąca życia.

Ilość osób dotkniętych alergią wzrasta, jedną z prawdopodobnych przyczyn jest zanieczyszczenie środowiska – spaliny samochodowe, smog i dym np. papierosowy. Może to mieć szczególne znaczenie w przypadku alergii w obrębie układu oddechowego.

Styl życia

Wzrasta częstotliwość występowania chorób o podłożu alergicznym. Jedna z hipotez sugeruje, że ma to związek z przesadną higieną, życiem w coraz bardziej sterylnych warunkach, rzadką ekspozycją na drobnoustroje, występujące w naturze. W otoczeniu ludzi dominują sztuczne tworzywa, jemy przetworzoną chemicznie żywność, nadużywamy antybiotyków. Coraz rzadziej stykamy się z czynnikami, z którymi na co dzień stykali się nasi przodkowie. Organizm odcięty od tych czynników zaczyna traktować je jako coś potencjalnie dla siebie groźnego i walczy z nimi.

Rodzaje alergii

Alergia pokarmowa

Jest niepożądaną reakcją na jakiś rodzaj pokarmu i najczęściej dotyka dzieci. Zwykle uczulają białka mleka krowiego, białko jaja kurzego, ryby, orzechy, miód, niektóre owoce. Reakcja może nastąpić ze strony układu pokarmowego ale może też dać o sobie znać zmianami na skórze, dusznością a nawet wstrząsem anafilaktycznym.

Alergia wziewna

Najczęściej jest to alergia na pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt . Objawy zwykle koncentrują się w narządach układu oddechowego (katar sienny, świąd nosa, napady kichania, drapanie w gardle, astma) ale mogą też wystąpić w postaci zapalenia spojówek.

Alergia kontaktowa

Jedną z dróg, przez którą alergeny mogą wnikać do organizmu, jest skóra. Wtedy też zwykle skóra jest narządem, na którym pojawiają się objawy alergii: świąd, wysypka, pęcherze a nawet rany. Ten rodzaj alergii najczęściej pojawia się w kontakcie z chemią gospodarczą i kosmetykami, niklem, chromem, barwnikami użytymi w produkcji ubrań.

Alergia na jady owadów błonkoskrzydłych

Ten rodzaj alergii pojawia się w wyniku użądlenia owada – pszczoły, osy, trzmiela czy szerszenia. Może wywołać reakcję miejscową w postaci zaczerwienienia, pęcherza, obrzęku, świądu ale może też spowodować reakcję ogólnoustrojową (wstrząs anafilaktyczny).

Typowe objawy alergii

Objawy alergii mogą być bardzo różnorodne, reakcja alergiczna zwykle obejmuje określony narząd, układ czy zespół tkanek. Te same alergeny mogą wywoływać różne objawy, dlatego czasem alergia jest tak trudna do zdiagnozowania. Zdarza się, że objawy pojawiają się w pewnej sekwencji czasowej i nazywamy to „marszem” albo „pochodem alergicznym”. Bywa bowiem tak, że objawy alergii u najmłodszych dzieci dotyczą przewodu pokarmowego i zmian skórnych. Z czasem mogą zaniknąć i pojawiają się objawy astmy (dzieci w wieku przedszkolnym) oraz nieżytu nosa (dzieci w wieku szkolnym). Jest to kontynuacja procesu alergicznego, który przenosi się na różne narządy.

Bywa, że reakcja alergiczna obejmuje cały organizm i przebiega w sposób błyskawiczny, ma ona wtedy cechy anafilaksji (wstrząs anafilaktyczny) i może doprowadzić do zatrzymania akcji serca lub niewydolności oddechowej. W skrajnych przypadkach, gdy pacjentowi nie udzieli się szybko pomocy, może nawet dojść do śmierci.

Najczęstsze miejsca występowania i objawy alergii:

Skóra - świąd, wysypka, pokrzywka, zaczerwienie, nadmierna suchość, pęcherze, obrzęk

Nos – katar, napady kichania, stan zapalny śluzówki, uczucie suchości, świąd, blokada nosa, obrzęk nosa, utrudniający oddychanie, objawy nawracającego zapalenia zatok

Oczy – zapalenie spojówek, zaczerwienie, świąd, łzawienie, pieczenie

Uszy – wrażenie zatkanych uszu, świąd, u dzieci częste wysięki

Głowa – ból, uczucie senności, u dzieci niepokój, płacz, rozdrażnienie

Drogi oddechowe – kłopoty z oddychaniem, duszności, kaszel, głośny i/lub świszczący oddech, zapalenie krtani, astma

Przewód pokarmowy – biegunka, wymioty, krew w stolcu

Diagnostyka

Diagnostyka alergii opiera się na wywiadzie, badaniu ogólnym i badaniach szczegółowych w zależności od podejrzewanego mechanizmu alergii.

Testy skórne:

Polegają na ekspozycji skóry na alergen, który jest podejrzewany o wywoływanie objawów alergicznych.

Test skórny punktowy

Polega na naniesieniu alergenów na skórę przedramienia i nakłuciu naskórka. Lekarz obserwuje i ocenia ewentualne zmiany skórne. Test ten daje wysoką wiarygodność w przypadku uczuleń na pyłki, jego wiarygodność jest niestety znacznie mniejsza jeśli chodzi o alergie na produkty spożywcze. Sprawdza się w przypadku w przypadku uczulenia na alergeny wziewne (pyłki roślin, pleśnie, roztocze kurzu domowego, sierść zwierząt).

Test skórny płatkowy

Próbki alergenów (wziewnych, chemicznych i pokarmowych) nakłada się na skórę pleców a po kilku dniach lekarz ocenia zmiany. Ten test wykorzystuje się zwykle w przypadku podejrzenia alergii kontaktowej (komórkowej).

Badania serologiczne (z krwi)

W próbce krwi oznacza się stężenie całkowite immunoglobuliny E, jej wysoki poziom może świadczyć o tym, że organizm walczy z alergenem ale może też być objawem innych problemów ze zdrowiem. Oznacza się też stężenia swoistych immunoglobulin E przeciwko konkretnym alergenom. Ich podwyższone stężenie świadczy o uczuleniu na daną substancję, pyłek, pokarm, jad itp.

W przypadku alergii pokarmowej w diagnostyce wykorzystuje się dietę eliminacyjną, po której powinno się wykonać próbę prowokacyjną. Jeśli po odstawieniu danego produktu reakcja alergiczna mija, a po ponownym wprowadzeniu objawy wracają, można przypuszczać, że jest on przyczyną choroby.

Często dopiero kilka metod badań i doświadczony specjalista potrafią określić przyczynę alergii. Kluczowe znaczenie w rozpoznaniu ma szczegółowo zebrany wywiad i wnikliwe obserwacje pacjenta. Bywa jednak, że nie jest to możliwe i pozostaje leczenie objawowe.

Konsultacja merytoryczna:
Małgorzata Michalczuk
lek. med. specjalista alergolog

Bibliografia:
Dr n. med Danuta Myłek „Oswoić alergie” 2018
Redakcja Wojciech Mędrala „Podstawy alergologii” 2006
Redakcja Rafał Pawliczak „Alergologia. Kompendium” 2018

Czytaj także

MOMESTER NASAL

Produkt leczniczy Momester Nasal aerozol do nosa wskazany jest w leczeniu objawów zdiagnozowanego przez lekarza sezonowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa u osób dorosłych w wieku od 18 lat.

czytaj więcej